Mała głębia ostrości

Kręcąc pierścieniem ostrości w obiektywie lub używając autofocusa, ustawiamy ostrość na fotografowany obiekt w określonej odległości od aparatu. Łatwo możemy zauważyć, że obraz jest zadowalająco ostry w pewnej odległości przed
obiektem, a także za nim. Właśnie ten przedział odległości nazywamy głębią ostrości. Ostrość nie jest jednakowa w całym zakresie, lecz zmienia się od maksimum, w punkcie ostrzenia, do pewnej dopuszczalnej granicy, wyznaczonej przez wielkość zwaną krążkiem rozproszenia. O ile w normalnej fotografii głębia ostrości może być bardzo duża (obiektywy ultraszerokokątne dają ostry obraz w przedziale nawet od kilkudziesięciu centymetrów do nieskończoności), o tyle w makrofotografii głębię ostrości mierzymy w centymetrach lub, częściej, w milimetrach. Używa się nawet określenia „papierowa głębia ostrości” na określenie jej znikomych rozmiarów.

Głębia ostrości zależy od:

a) otworu przysłony,
b) ogniskowej obiektywu,
c) odległości punktu pomiaru ostrości od obiektywu,
d) budowy samego obiektywu,
e) rodzaju aparatu.

Ad. a) Im większy otwór przysłony (większe światło), tym mniejsza głębia. Tę zależność wykorzystuje się między innymi w fotografii portretowej, gdy chce się wydzielić obiekt od otaczającego go tła. Odwrotnie jest w makrofotografii. Tutaj zwykle chodzi nam o uzyskanie jak największej głębi ostrości, a najprostszym na to sposobem jest zwiększenie przysłony. Tu zaczynają się jednak schody. Zwiększając przysłonę f, mamy coraz mniej światła, z czym wiąże się konieczność ustawienia dłuższego czasu naświetlania. A skoro dłuższy czas, to pojawia się konieczność użycia statywu, który przy ruchomym obiekcie na nic się zdaje. Jedynym wyjściem pozostaje zastosowanie lampy błyskowej, która zamrozi ruch. Jak się okazuje, do zdjęć makro nie wystarcza zwykła lampa. Trzeba stosować specjalne lampy, chociaż to można akurat ominąć. Poza tym obiektywy mają taką charakterystykę, że początkowo wraz z przymykaniem przysłony następuje wzrost rozdzielczości, następnie po osiągnięciu maksimum, przeważnie w okolicach f 6-8, zaczyna ona spadać. Można także zwiększać, czułość ISO, ale za tym idzie także pogorszenie jakości zdjęcia(większe szumy).

Ad. b) Głębia ostrości zależy także od ogniskowej obiektywu. Chodzi tutaj o jej fizyczną wielkość, a nie przeliczeniową, w zależności od wielkości matrycy. Im dłuższa jest ogniskowa obiektywu, którym zrobiliśmy fotografię takiego samego kadru, tym mniejsza jest głębia ostrości. Wydawałoby się więc, że lepiej nadają się tutaj obiektywy o krótszej ogniskowej, lecz wymagają one znowu większego zbliżenia się do obiektu. O ile jest to obiekt nieruchomy, to nic takiego. Co innego, gdy jest to owad lub rozbryzgująca się kropla wody. Wszystko to odnosi się do sytuacji, gdy obiektyw jest normalnie zamontowany w aparacie. Jak się później dowiemy, możemy obiektywy montować za pośrednictwem różnych akcesoriów pozwalających uzyskać większe powiększenie. Wówczas głębia ostrości się zmniejsza.

Ad. c) Gdy mamy aparat z zamontowanym obiektywem, możemy danemu obiektowi robić zdjęcia z różnej odległości. Wkrótce zauważymy, że im bliżej znajduje się obiekt, na którym łapiemy ostrość, tym mniejsza jest jej głębia. W ten sposób dochodzimy do punktu, poza którym ostrości ustawić już się nie da. Odległość tego punktu od matrycy aparatu nazywa się minimalną odległością ostrzenia.

Ad. d) Głębia ostrości zależy także od konstrukcji samego obiektywu. Istnieją obiektywy tzw. tilt shift pozwalające na kontrolę perspektywy i głębi ostrości, ponieważ jego przednia część może zmieniać położenie swojej osi względem tylnej, na przykład Nikkor 45 mm mikro. Nie wiem tylko, czy efekty są warte ceny tego obiektywu. Są także inne ulepszenia, na przykład obiektywy firmy Lensbaby, które dzięki elastycznej budowie (połączenie kulowe) umożliwiają podobne efekty, jednak ich prosta budowa nie przekłada się na zbyt dobrą jakość.

Ad. e) Głębia ostrości zmienia się także w zależności od wielkości matrycy aparatu. Im większa matryca, tym głębia ostrości dla takiego samego kadru jest mniejsza. Tą zależność opiszę w rozdziale podejmującym temat wyboru aparatu.

Zwykle bardziej zaawansowane aparaty posiadają przycisk „podgląd głębi ostrości”. Umożliwia to zobaczenie fotografii z taką głębią, jaka będzie na zdjęciu. Wykorzystując to, można dany obiekt sfotografować z takiej
perspektywy, by na przykład cały się w niej zmieścił.

Na zdjęciu ostra jest tylko głowa gąsienicy. Fotografując gąsienicę z boku, możemy ją zobaczyć całą.